Senusiler
Senûsîler ve On Üçüncü Asrın En Büyük Mütefekkir-i İslâmîsi Seyyid Muhammed es-Senûsî, Abdülhamîd ve Seyyid Muhammed el-Mehdî ve Asr-ı Hamîdî’de Âlem-i İslâm ve Senûsîler adlı bu eser, Osmanlı Devleti’nin son dönem önemli mütefekkirlerinden Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi’nin dînî ve fikrî sahadaki tefekkürünü ortaya koyan eserlerindendir. Hatta 1908’de sürgünden İstanbul’a döndükten sonra sürgündeki gözlemlerine ve edindiği intibâlarına dayanarak kaleme alıp yayınladığı ilk eseridir (1909). Bununla birlikte eserin önemini arttıran diğer bir husus da Afrika kıtasında muazzam bir büyüklüğe erişen Senûsî cem‘iyeti/tarikatı hakkında Osmanlı matbuatında yayımlanan ilk müstakil kitaptır.
Eser iki bölümden oluşmaktadır. Birinci Kısım, evvelâ Afrika’daki tarikatlar hakkında bir mukaddimeden sonra Seyyid Muhammed Senûsî ve Senûsiye tarikatının kurulması, yayılışı, emelleri ve çalışmaları hakkında malumattan meydana gelmektedir. İkinci Kısım ise Senûsiye tarikatının ikinci şeyhi ve Seyyid Muhammed Senûsî’nin oğlu Seyyid Muhammed el-Mehdî ve şeyhliği devrindeki vukuat ile bu devrenin büyük bir kısmında Osmanlı tahtında bulunan II. Abdülhamid Han hakkında bilgileri, fikirleri ve yorumları ihtiva etmektedir. Tabii ki kitabın muhtevası bunlarla sınırlı değildir. Bunların yanında Kuzey Afrika’daki tarikatlar ile bunların ehemmiyetleri, vazifeleri ve hizmetleri; bölgenin askerî ve siyasî durumu, coğrafyası, sosyal yapısı, kabile ve ahalisi ile yaşam şartları; Türklerin İslâm’a hizmetleri; Yahudiler; Afrika’da sömürgeciliğin yayılması ve buna karşı yapılmaya çalışılan faaliyetler gibi daha birçok konu hakkında önemli tafsilatlar içermektedir. Afrika kıtası ve Senûsîlere dair bu bilgiler ve fikirler, yayımlanmasından bugüne 110 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen bugün bile ışık tutmakta, güncelliğini korumaktadır.
